Geneza nazwiska

Żeby w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba prześledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy. Przypuszczam, że nazwisko Bernatowicz powstało w dwojaki niezależny od siebie sposób.

Pierwszy z nich wynika z ewolucji nazwisk polskich od średniowiecza do czasów współczesnych. Nazwisk posiadających końcówkę -icz, -owicz, takich jak Bernatowicz, jest w Polsce bardzo dużo. Starszą postacią tych końcówek było: -ic, -owic, czyli pierwotnie nasze nazwisko brzmiało Bernatowic. Do końca średniowiecza formy -ic, -owic określały pochodzenie od ojca, były patronimikami, Bernatowic to syn Bernata. Zmiana fonetyczna w wygłosie tych przyrostów na współczesną nastąpiła pod wpływem języka ukraińskiego. Adam Boniecki w Herbarzu Polskim wymienia Bernata, który w 1451 roku otrzymał od Wielkiego Księcia Świdrygiełły dobra Szepel. Jego syn Mikołaj Bernatowicz sprzedał te dobra w 1497 roku.
Przynajmniej trzy rodziny Bernatowiczów są odnotowywane już od 1500 roku. Dlatego przypuszczam, że w tym wypadku to nazwisko ukształtowało się tak jak większość nazwisk szlacheckich na przełomie XIV i XV wieku. W średniowiecznych dokumentach można znaleźć: Biernatowicz w 1376 roku, Biernartowic w 1189 i Biernat w 1365.
Niektóre rody Bernatowiczów mogą pochodzić od osadników ormiańskich, którzy osiedlali się od wczesnego średniowiecza w miastach wschodniej Rzeczpospolitej. Ormianie ulegając polonizacji spolszczali swoje nazwiska dodając polskie przyrostki nazwiskotwórcze, zwłaszcza -owicz. Dlatego w XVII wiecznym Lwowie spotykamy kupców ormiańskich o nazwisku Bernatowicz.
Jakie jest pochodzenie imienia Bernat? W średniowieczu większość imion z innych języków przyjmowaliśmy wraz z szerzeniem się chrześcijaństwa i terminologią kościelną, najczęściej pod wpływem języka czeskiego. Najsilniej ten wpływ jest widoczny na terenie Małopolski i Śląska. Za pośrednictwem czeskim dotarły do nas takie imiona jak Jerzy, Katarzyna czy imiona apostołów. Imię Bernat to najprawdopodobniej twardo wymawiany, pod wpływem języka czeskiego, Biernat czyli Bernard. Bernard jest imieniem pochodzenia germańskiego. Bern to niedźwiedź, hard – mocny.

Boniecki Adam, Herbarz Polski; Warszawa 1899, str. 170
Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków; Wrocław – Warszawa – Kraków Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1991, str. 84