Geneza nazwiska

Żeby w sposób prawidłowy podać genezę konkretnego nazwiska, trzeba prześledzić historię danej rodziny. Tak samo brzmiące dzisiejsze nazwiska dwu rodzin mogą mieć bowiem dwie różne genezy. Przypuszczam, że nazwisko Bernatowicz powstało w dwojaki niezależny od siebie sposób.

Pierwszy z nich wynika z ewolucji nazwisk polskich od średniowiecza do czasów współczesnych. Nazwisk posiadających końcówkę -icz, -owicz, takich jak Bernatowicz, jest w Polsce bardzo dużo. Starszą postacią tych końcówek było: -ic, -owic, czyli pierwotnie nasze nazwisko brzmiało Bernatowic. Do końca średniowiecza formy -ic, -owic określały pochodzenie od ojca, były patronimikami, Bernatowic to syn Bernata. Zmiana fonetyczna w wygłosie tych przyrostów na współczesną nastąpiła pod wpływem języka ukraińskiego. Adam Boniecki w Herbarzu Polskim wymienia Bernata, który w 1451 roku otrzymał od Wielkiego Księcia Świdrygiełły dobra Szepel. Jego syn Mikołaj Bernatowicz sprzedał te dobra w 1497 roku.
Przynajmniej trzy rodziny Bernatowiczów są odnotowywane już od 1500 roku. Dlatego przypuszczam, że w tym wypadku to nazwisko ukształtowało się tak jak większość nazwisk szlacheckich na przełomie XIV i XV wieku. W średniowiecznych dokumentach można znaleźć: Biernatowicz w 1376 roku, Biernartowic w 1189 i Biernat w 1365.
Niektóre rody Bernatowiczów mogą pochodzić od osadników ormiańskich, którzy osiedlali się od wczesnego średniowiecza w miastach wschodniej Rzeczpospolitej. Ormianie ulegając polonizacji spolszczali swoje nazwiska dodając polskie przyrostki nazwiskotwórcze, zwłaszcza -owicz. Dlatego w XVII wiecznym Lwowie spotykamy kupców ormiańskich o nazwisku Bernatowicz.
Jakie jest pochodzenie imienia Bernat? W Å›redniowieczu wiÄ™kszość imion z innych jÄ™zyków przyjmowaliÅ›my wraz z szerzeniem siÄ™ chrzeÅ›cijaÅ„stwa i terminologiÄ… koÅ›cielnÄ…, najczęściej pod wpÅ‚ywem jÄ™zyka czeskiego. Najsilniej ten wpÅ‚yw jest widoczny na terenie MaÅ‚opolski i ÅšlÄ…ska. Za poÅ›rednictwem czeskim dotarÅ‚y do nas takie imiona jak Jerzy, Katarzyna czy imiona apostołów. ImiÄ™ Bernat to najprawdopodobniej twardo wymawiany, pod wpÅ‚ywem jÄ™zyka czeskiego, Biernat czyli Bernard. Bernard jest imieniem pochodzenia germaÅ„skiego. Bern to niedźwiedź, hard – mocny.

Boniecki Adam, Herbarz Polski; Warszawa 1899, str. 170
Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków; WrocÅ‚aw – Warszawa – Kraków ZakÅ‚ad Narodowy im. OssoliÅ„skich Wydawnictwo, 1991, str. 84